Rruga

16, Nën, 2020 | OPINIONE

SHKRUAN: EDISON YPI

Rruga që nuk kishte formën e rrugës së plumbit quhej “rrugë e shtrembër”.
“Rruga e shtrembër” përfundonte në një gropë që quhej “internim” ose në një humnerë që quhej “burg”.
Rruga më e rrezikshme ishte “Rruga e armikut”.
“Rruga e armikut” ndodhej nga shtëpia te “Rruga e burgut”.
“Rrugës së mesme”, që ishte më e trafikuara, i mohohej ekzistenca. Për këtë rrugë thuhej “s’ka”.
“Rruga e historisë”, ajo që historikisht ishte “çarë” me shpatë në dorë, gjatë dhe pas “luftës” u “ça” me plumb pas shpine, terror, fukarallëk, spiunllëk.
“Rruga e lavdishme”, “Rruga heroike”, “Rruga jonë”, ishin rrugët ku kalonin të lumtur duke bërtitur “partia”, “populli”, “klasa puntore”.
Nuk thuhej se filan rrugë kalon nëpër këto e ato fshatra. Thuhej ajo rrugë ato fshatra “i lidh”.
Rruga më e vështirë për tu “çarë” ishte “Rruga e jetës”.
“Rruga zyrtare” për qarjen e ndonjë halli apo zgjidhjen e ndonjë problemi ishte si barka pa vela dhe pa busull në mes të oqeanit me dallgë.
“Rruga ligjore” të çonte në ca labirinte prej të cilave nuk dilje dot kurrë.
“Rrugët kryesore”, “Rrugët dytësore”, “Rrugën e periferisë”, të gjitha rrugët ishin plot me gropa dhe me bajga.
‘Rruga ime”, “Rruga jote”, “Rruga e këtij”, Rruga e atij”, ishin rrugët ku gjallonte njëri e tjetri të cilët pavarsisht se nuk udhëtonin i rrente mendja se “Rrugë” kishin.
“Rrugaç” quhej gjithkush që dëgjonte muzikë a shihte ndonjë film “të huaj”.
“Rrugaçe”që kishte hyrë në “Rrugën e imoralitetit” cilësohej çdo femër që bënte dashuri.
“Të merrje rrugën” për në Korçë ishte njësoj sikur sot të nisesh për në Kinë.
“Rrugën për ‘jashtë shtetit’ ” edhe mund ta “merrje”. Halli qe se po të niseshe në atë rrugë, mundësia të mos të merrte plumbi i kufitarit ose breshëria e kalashnikovit ishte 1 në 1 milionë.
Ekzistonte “Rruga e keqe”, ku mund të hyje duke u shoqëruar me ndonjë “armik”.
“Rrugët e tërthorta” ishin rrugët që përdornin “armiqtë” për t’ja futur ujin nën rrogoz Shqipërisë.
“Rrugën e pagabueshme” që duhej “ndjekur” e mësoje nga televizori, nga filmi, dhe e harroje sapo fikej televizori sapo mbaronte filmi.
Rrugët jo vetëm “bëheshin” dhe “çaheshin”, por edhe “haheshin”. Për spiunat që kishin qënë “jashtë shtetit” thuhej “ka ngrënë” dy rrugë Italie, një rrugë Gjermanie, 1 rrugë Kine, 3 rrugë Greqie.
Përmes tejkalimeve të planit “i pritej rruga” rrethimit të egër kapitalisto-revizionist”.
Hapeshin “Rrugë të reja”, por nuk dihej ku ishin dhe ku “të çonin”.
“Rrugët nëntokësore” ishin ato të minierave që varrosnin për së gjalli me mijëra jetë, kryesisht të burgosur.
“Rruga hekurudhore” “të çonte” nga Tirana në Pogradec për 10 orë.
“Rrugët detare” përdoreshin për të sjellë qymyr nga Polonia dhe mineral hekuri nga Brazili.
Për ndonjë rrugë që bllokohej nga dimri thuhej “rruga nuk punon”.

“LIRINË NUK E SOLLA UNË, POR E GJETA KËTU”

16, Nën, 2020 | OPINIONE

SHKRUAN: PREND BUZHALA

“LIRINË NUK E SOLLA UNË, POR E GJETA KËTU”
(GJERGJ KASTRIOTI – SKËDNERBEU)
(Në botën e thënieve të njohura), 2

Kjo thënie e njohur, e shkruar nga Marin Barleti te vepra e tij “Historia e Skënderbeut”, i atribuohet Fjalimit të Gjergj Kastriot Skënderbeut përpara arbërorëve pas çlirimit të Krujës nga osmanët më 28 nëntor 1443. Thënia është tashmë proverbiale, që ka depërtuar në vetëdijen historike shqiptare kombformuese e shtetbërëse. Sa herë gjatë historisë janë ndërlidhur ngjarje me këtë datë, siç është Nëntori i Dytë i 28 Nëntorit 1912 në Vlorë… e deri te historia më e re, kur del në skenë UÇK-ja, si forcë e re çlirimtare me tradita kastriotiane.

1.
Barleti ka formim klasik për shkrimin e tij: atë aristotelian, siç janë thirrjet, patosi dhe etosi. Të mos harrojmë: te ky fjalim kastriotian (1443), përdorimi më i shpeshtë është ai i fjalës LIRI, ndryshe nga civilizimi pushtues otoman që nuk e kishte në fjalorin e vet këtë fjalë (ata kishin fjalën nënshtrim Allahut kundër “të pafeve”… Orlando Paterson, një dijetar amerikan, në librin e tij “Liria në formimin e kulturës perëndimore”, thotë se liria ka formuar modelin kulturor të Perëndimit, ka qenë vlera thelbësore e kulturës perëndimore gjatë gjithë historisë së saj; ndërsa fjala liri te popujt e vendeve joperëndimore nuk ekziston, ato vende e popuj nuk kanë ndonjë fjalë a term të barasvlershëm që do ta shprehte konceptin për lirinë. Dhe nënvizohet: Liria qëndron e pasfiduar si vlera më madhore e botës perëndimore; liria lindi nga përvoja e skllavërisë, nga vizioni i përbashkët për lirinë.
Dhe Skënderbeu, nëpërmes Barletit, na del Mbrojtës i Lirisë. Askund nuk përdor formula fetare të krishtera! Ani pse Barleti ishte një prift, dhe anise ai shkruan: “Tani, ndonëse rronim e hanim bashkë dhe kishim një zemër dhe një shpirt, me gjithë këtë asnjë nga këta s’më kish dëgjuar kurrë të zë n’gojë atdhenë, lirinë dhe krishtërimin, gjersa ardhi rasa në betejë të Nishit.”

Barleti po shkruante si humanist, dhe heroi i tij, në radhë të parë, është humanist, zëdhënës i ri i pikëpamjeve për lirinë. Madje, fjalia e parë retorike, me figurën e apelacionit, hapet me fjalinë që ka thelb të saj lirinë: “Ju epirotët (arbnorët, P.B.), mund të gjenit një tjetër mbrojtës të lirisë…”,
Dhe tutje e tutje: “Ju, si burra aq të fortë, të rritur në liri, që qëndruat kaq kohë nën mynxyrën barbare, nuk u mërzitët derisa të më shihnit…” Përkufizimi i tillë, nxjerr në shesh SHQIPATRIN (ARBËRORIN, ARBNORIN) si karakter që është mësuar të mos jetojë i nënshtruar, si karakter durimtar për ta realizuar qëllimin, por njeri që nuk duron mbi veten dikë tjetër…

A nuk i takon edhe Gjergj Kastrioti, Skënderbeu ynë, të njëjtës traditë evropiane, kur tha “Lirinë nuk e solla unë, por e gjeta këtu”, shëmbëllyeshëm shqyrtimeve të Orlando Patersponit?!

2.
Thënia shpesh merr edhe konotacione të tjera që u përsëritën nëpër kohë. E kemi dëgjuar shpesh thënien “Liria nuk dhurohet, por fitohet”. Nën regjimet e diktaturave komuniste, regjimet e tilla e përsëritnin thënien e kundërt si formulë ruse-komuniste: “Ne ua sollëm lirinë”.

Po përse e thoshte Skënderbeu një formulë të tillë?
Fatkeqësisht, nga disa qarqe të ngushta (pjesëtarë lufte) përsëritet e trashëguar nga komunzimi thënia “Ne ua sollëm lirinë.” Le ta përkujtojmë një fakt: janë miliarda dojçmarka, dollarë, funta e euro, që shtetet eurperëndimore, SHBA dhe Australia e largët, dhuruan për Kosovën, pa asnjë kusht, përpos kushtit që Kosova të rindërtohej, të dilte nga gjendja e emergjencës së rëndë të shkatërrimeve të luftës.

I dhuruan dhe kurrë nuk thanë: ne po u mbajmë me para a me bukë, me punë a me investime. Kur ndërhyri po e njëjta Bashkësi (NATO, më saktësisht) kundër Serbisë, me anë të bombardimeve, për 79 ditë me radhë, ata kurrë nuk thanë: ne ua sollëm lirinë!

U dëgjua vetëm Klinton të ketë thënë: “Ne e fituam luftën, ju fitojeni paqen.”
Dhe përse as europerëndimorët nuk e përsëritin kurrë që na kanë sjellë ata miliarda dhurime e investime në Kosovë, e as e përmendin që “Ne ju çliruam, ne e bombarduam Serbinë”!?

Sepse ata janë RESPEKTUES të dinjitetit të njeriut dhe të LIRISË së tjetrit.
Do të na kujtohet, se me çfarë CINIZMI e përsëritnin pikërisht serbokomunistët e shqipfolësit serbo-komunistë jugosllavë: “Ne Luftuam gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ne ua sollëm lirinë. Prej nesh i keni të gjitha të mirat… ”
Dhe vazhdonin dëbimet, vrasjet, burgosjet, kundër “armiqve të socializmit”, kundër “mosmirënjohësve” të asaj lirie partizano-komuniste që shkelte vërtet lirinë me të gjitha mjetet. Në të vërtetë, ata ishin SHKELËS TË LIRISË dhe jo SJELLËS të lirisë.

Ata ishin mishërim i terrorit, totalitarizmit dhe kontrollit mbi gjithkënd e gjithçka…
Këto slogane dhe këtë mendësi qeverisjeje e sundimi, ata i kishin huazuar nga tradita staliniste rusomadhe, si SJELLËS TË LIRISË.

Këtë mentalitet serbët e kishin që në dekadën e parë të shek. XX kur ndërhynë ushtarakisht në pushtimin e trojeve shqiptare, duke thënë se ishin “çlirimtarë”, mbasi vritnin, PLAÇKITNIN e shkatërronin çdo gjë shqiptare e çka do që gjenin përpara.

Dhe sot, kushdo që e përsërit këtë formulë: NE UA SOLLËM LIRINË, përsërit formulën ruse, e cila nënkupton: privilegje për vetveten, plaçkitje dhe shkatërrim në masë.

Por, të mos harrojmë, ekziston një krah tjetër, liberalist, (a pseudo-liberalist): që ka prirje (a tendenca) edhe sot që të relativizohet dashuria ndaj Atdheut. Kjo atdhedashuri ose shpallet si nacionalizëm (njësoj si vepronin komunistët si “sjellës të lirisë”, kur burgosnin atdhetarë shqiptarë), ose e bëjnë këtë me qëllime përfitimi të interesave të ngushta apo për ndonjë donacion të dyshimtë të tipit mercenarist.

Ekziston, pra, si fenomen shoqëror ndër ne, dhe një shpallje tjetër, e një KRAHU TJETËR, shpallje e përfitimeve të ngushta: përbetimi në vlerat e luftës i një pjese të vogël, nënkupton rrëmbimin e privilegjeve për pushtet, për para, për privilegje. Prandaj ka kaq rrëmujë e pazare të pafund “luftarake” e “atdhedashurie.

Kush qenka “me muskuj” më i fortë, për të ndërmarrë “vendime” e kush qenka qyqar!
Thuajse edhe politika qenka arenë lufte!
Luftë kundër kujt (nëse thuhet: kundër të keqes e varfërisë, atëherë cilët qenkan aktorët e kësaj të keqeje?! Tjetri? Partia tjetër?!)
Tamam një DIFERENCIM I RI IDEOPOLITIK, vetëm se me mjete të reja!

3.
Mendësia e sjellësve të lirisë (kur thonë: “Ne ua sollëm lirinë”), e PËRJASHTON një popull komplet nga lufta për liri e nga lëvizjet e rezistencës për liri, duke vënë kierarki sundimi: “Unë kam luftuar, ti vetëm ke rezistuar “pasivisht”, unë kam më shumë vlerë, prandaj më takojnë këto privilegje e ky pushtet.”
Dikur, nën sundimin komunist:

Populli nuk kishte të drejtat e veta në luftën e zhvilluar “antifashiste.”
Populli nuk ishte pjesë e luftës.
Populli nuk kishte të drejtë të krijonte ligje për veten e tij nga ajo luftë “antifashiste” e “nacionalçlirimtare”!
(Dhe e dërguan popullin në Masakrat e Tivarit, në burgosje masive, në dëbim, në papunësi masive).
Po sot?

A është populli pjesë e luftës së fundit?
A ka të drejtë të kërkojë të drejtat e veta të kësaj lufte, njësoj si të tjerët?!
Po populli, a është pjesë e LIRISË?

Po del që është pjesë e LIRISË SË DHURUAR dhe jo PJESË E LIRISË vetjake, si e shpallte dikur Skënderbeu popullin e tij arbëror.

Prandaj, mendësia e tillë e formulave ruse-staliniste, nuk është respekt ndaj kësaj lirie, kur të vetëshpallurit sjellës të lirisë, sillen kësisoj me vlerat “e luftës” e me vlerat “e lirisë”.

Në fakt, në vend të këtyre vlerave, popullit i ofrohet shkelja e dinjitetit njerëzor e kombëtar (ti je kurrkushi, unë jam zoti yt i ri, ti s’je i zoti të ndërmarrësh vendime, unë marr vendime në emër tëndin); i ofrohet poshtërimi i ri (sipas mendësisë: po qe se dëshiron të hysh në Klubin e Madh Politik të Liridashësve, duhet të hysh si në pazar… në pazarin politik, në pazar postesh shoqërore si në gjykata, në institucione , a në privilegje financiare, nuk ka rëndësi).

E skllavërojnë lirinë: duke e tëhuajësuar identitetin kombëtar; duke abuzuar me historinë dhe me të sotmen… për shkak se kanë krijuar fallanga mercenariste të dofarë OJQ-ve, për pseudo-integrime dhe për veprime pseudo-demokratike
Dhe, FATKEQËSISHT, të dy palët ekstreme, “sollën” (në kohën e PALUFTËS edhe një dukuri tepër të dëmshme) … eh: sollën… flirtuan me ekstreme fetare aziatike, me shitjen e historisë e të identitetit vetjak sipas ideologjisë së zhbërjes së identitetit kombëtar, pardon: sipas masës së votës dhe pushtetit!

4.
Njeriu është i lirë të flasë edhe me Hyjin (me Zotin a Allahun). Është Hyji që ia ka dhuruar lirinë njeriut (”Aty ku është shpirti i Zotit, aty është liria”). Sipas Shën Palit, Zoti e garanton Lirinë. Te ky bashkëbisedim me Hyji është këshillues, është Zot i dashurisë, e jo komandant ushtarak apo diktator qiellor që urdhëron vrasje, ashtu siç na e sqarojnë në trajtesa të shumta autorët europerëndimorë; lirinë si kuintesencë e qenies njerëzore (Iluministët, Kanti, Fihte e deri te dijetarët bashkëkohorë).

Së këndejmi, koncepti barletian për lirinë i takon edhe trashëgimisë sonë, edhe vetëdijes europiane për lirinë, edhe së sotmes.

Jeta na ka mësuar që të mos frikësohemi e as të gjunjëzohemi përpara vështirësive a pengesave, përpara mjegullimeve e paqartësive që na shfaqen në ecje. Prandaj, secili njeri ka ARRITJET e veta, ka përpjekjet e veta, ka dinjitetin e tij familjar e kombëtar, ka fatin e vet, sukseset e veta dhe kontributin e vet, krenarinë e dinjitetin e vet. Prandaj DHURIMI I JETËS nuk është rezultat i “antilirisë” apo i “liridashësve”. Secili ka lindur që ta gëzojë jetën e t’i gëzohet asaj…

E pra, LIRIA NUK DHUROHET, POR FITOHET.

Dhe te kjo formulë e mençur shqiptare ndodh edhe përmirësimi i keq-veprimeve nga e kaluara, edhe reformimi i vetvetes…

Kurse ajo formula kastriotiane na vjen në kohën e sotme me përmasën e re epokale.
(Rishkrime, 16 nëntor 2020)

Mit’hat Frashëri la një tarshëgimi kombëtare të pashoqe

15, Nën, 2020 | OPINIONE

SHKRUAN: ENVER BYTYÇI

Më 3 tetor 1949 vdiq në Log Islandë diplomati, shkrimtari, politikani dhe poligloti Mit’hat bej Frashëri. Ai la një tarshëgimi kombëtare të pashoqe në historinë e shqiptarëve. Ishte dhe mbetet një nga ikonat shqiptare të të gjitha kohërave, i cili me ide dhe vizionin e tij të saktë për zhvillimin e kombit shqiptar mbetet unik dhe i papërsëritshëm. Pinjoll i familjes së Frashërlinjve, djali i atdhetarit dhe heroit të shqiptarëve, Abdyl Frashëri, Mit’hat bej Frashëri, nuk ishte asgjë më pak se paraardhësit e tij.

Në kohën e shërbimit të tij në detyrën e ambasadorit në Athinë e më vonë në OKB në vitet 1920, Mit’hat Frashëri hodhi idenë e qëndrimeve reciproke ndaj pakicave me Greqinë, me qëllim mbrojtjen e shqiptarëve në Greqi nga dëbimi i tyre në Turqi. Në periudhën e Luftës së Dytë Botërore ai themeloi organizatën patriotike “Balli Kombëtar” dhe paralajmëroi shqiptarët me largpamësi për rrezikun kombëtar që paraqet komunizmi. Në emigracion shkroi vepra të rëndësishme, nga të cilat do të veçoj veprën e botuar në frëngjisht “Alvanais et Slaves” (Shqiptarët dhe sllavët)

Spikati si përkthyes, krijues dhe filozof i shquar I mendimit shqiptar edhe na la si trashëgimi përkthime të mrekullueshme nga autorë me famë botërore si Lamartin e Franz Hofmann. Përktheu Robinson Kruzonë e Defosë, si dhe Psikologjinë e Edukatës të G. Le Bon.

Nga i ati (Abdyli) mori shprehitë politike, nga Samiu idetë kombëtare e filozofike të shtetformimit, nga Naimi frymëzimin poetik e artistik. Libri ishte bashkëshoqëruesi i tij. Pasurinë e pati vënë në shërbim të kombit. Ndërkohë Mit’hat Frashëri i dhuroi Tiranës bibliotekën e tij të pasur, duke themeluar bibliotekën e parë të shtetit shqiptar. Sot ajo bibliotekë ka mbi 40 mijë libra.

Kakademikët si Xhufi, Milo, Qosja…

15, Nën, 2020 | OPINIONE

SHKRUAN: AGRON TUFA

Kakademikët si Xhufi-Milo-Qosja, gjithë enveristët, marksisto-stalinistët, maocedunistët e titistët shqiptarë të Shqipëri-Kosovës, të qendrës e periferisë nga Kuçi në Ferizaj, le ti mbajnë si nuskë këto faqe, sa herë duan të këndellen në mastrubim patriotik e kombëtar me Enverin.

Sa për kakademikët që shtrojnë domosdonë e rivlerësimit të figurës së Enverit, ju propozojmë, që rivlerësimin e tij t’ia nisim pikërisht nga kjo letër përgjëruese, që të bashkohen, pa pushtim, me Jugosllavinë. Mirëpo ke parë ti, që ky Tito nuk ia begenisi as vetëofrimin!? Jalla pse? A thua Tito ka qenë më patriot proshqiptar se Enveri?

Këso kohe duhet ta ketë ngritë rapsodi popullor këngën me çifteli:

Enveri, Koçi kanë pa andërr,

Shqipnin’ nuse, Titon dhandërr,

Me e shtrue i rrugë t’gjanë –

Beligrad deri m’Tiranë…

Çoç deshën të sosin të tillë me Kosovën dhe bastardët e tyre të sotëm politikë – Sasha, Edi e Shimi. Po nënk u heci. U prishi punë Trampi, gjet belanë…