SHKRUAN: GANI MEHMETAJ
Shumicën e skenave në rrugë e trotuare i shihja të shurdhra. Të shurdhra e memece. Dialogun ua vija në gojë vetë, sepse pos klithmave nuk i dëgjoja bisedat. Kështu improvizoja, ose stisja në mendjen time. Gruan fatkeqe që e goditi polici, duke i kërkuar armë, ia vura në gojë dialogun: “Nuk kam armë, dola të marr një bukë. Shihe!”, hapte çantën t’ia dëshmonte. Ndërkaq, polici arrogant e urdhëronte: “ Revolen ku e ke? Hape çantën! Zbrazi të gjitha, hidhi në tokë!”
Babanë fatkeq që e rrahu polici para vogëlushit ma thoshte mendja se gruaja e kombit të tyre, me të cilën ndërruan disa fjalë, pra u grindën, i tha: “Çfarë kërkon ti në radhë? Pse na e merr bukën tonë?” Kurse babai fatkeq përpiqej ta zbuste: “Ka bukë për të gjithë zonjë, ja dil para meje, je femër, ke përparësi”. Por gruaja e acaruar, histerike, nisi të thërriste: ”Policia, ku është policia?” Pastaj polici kryente punën që dinte ta bënte më së miri, e godiste babanë para vogëlushit.
Por asnjëherë nuk kam arritur ta nxjerr nga shurdhëria njeriun e kryqëzuar në shtyllën elektrike. Asnjëherë nuk bëra përpjekje t’i vija në gojë dialogun me xhelatë, apo ndonjë copë të monologut. Ai gjithnjë më dilte i përvuajtur, me sy pikëllimtar, memec, i shurdhër, i gatshëm të bartte peshën e kryqit të vet dhe pa bërë asnjë përpjekje të zbuste egërsinë e xhelatëve. I kam analizuar edhe më vonë tërë skenat e kryqëzimit, duart e shtrira horizontalisht, telat e mbërthyer në kyçet e duarve, një litar që ia shtrëngonte fytin dhe koka e lëvarur. Nuk e pashë të kthente kokën nga dritarja, ku e shikonin dy kalamajtë e gruaja. Nuk donte ta ligështonte veten? Nuk kishte zemër të ballafaqohej me fytyrat e të dashurve të vet? Apo gjithë kohën ishte në përhumbje e në komë? Fjalët nuk i shkonin kësaj pamjeje. Hëna e zbehtë, drita qiellore me yjet e ftohtë në hapësirën e paanë, shkriheshin në imazhin surreal të njeriut të kryqëzuar, aq reale dhe e kapshme njëkohësisht. Në asnjë film për kryqëzimin a për vuajtjet e pafundme, nuk ma kanë dhënë kuadri i filmi pamjet e asaj skene të mbrëmjes së kobshme, nën dritën e hënës, një ngjyrë e veçantë, të cilën vështirtë ta përshkruaj, është vështirë ta perceptoj, më del në ëndërr më shumë se një herë. Një herë madje m’u duk sikur më thanë: “Si nuk e more guximin të më liroje nga telat që ma morën shpirtin?” I larë në djersë më doli gjumi me ndërgjegje të vrarë e shpirt të dërmuar. Dhe gjithë nata më kaloi në mëdyshje: pata mundësi ta ndihmoja? Shpesh vazhdonte të më ngatërrohej edhe mjekja në shtyllën elektrike, më faniteshin vogëlushët që i silleshin përreth, duke u përpjekur ta zbrisnin.
Sa shumë do të doja që pamjet e shëmtuara të mos i kisha parë kurrë, të mos zhvilloheshin as në memecëri.
Nuk më mbyste kureshtja t’i shikoja veprimet mujshare të policëve, më shumë më mbante shpresa se dikush do të shpëtonte. Dhe u bëra tifoz si në ndeshjet sportive: anoja nga fatkëqijtë, duke shpresuar se do të fitonin kur ndesheshin me mujsharët. Në ndeshje të këtilla fatkëqijtë asnjëherë nuk fitonin, tepër rrallë u shmangeshin udhëkryqit e postbllokut, por athua do t’u shmangeshin postblloqeve të tjera, që gëlonin gati në çdo udhëkryq e rrugë kryesore. Anoja nga bashkëkombësit e mi që fati i përplaste në rrugë, ndërsa ishin humbësit e përhershëm.
Sot ishte ditë me diell. Rrëshqita barkas nëpër çati nga njëri cep në tjetrin. Mora guxim të dilja më shpesh ditën. Shikoja në anën tjetër të rrugës, sepse u ngopa me pamjet nga udhëkryqi. Vajtje-ardhjet i bëja për një kohë të shkurtër, nuk doja të rrezikoja as të ballafaqohesha me të papriturat që mund të ishin fatale për mua. Vetëm një herë erdhi një jevg. Nxori kokën në krye të shkallëve, duke e shtyrë kapanxhën që e mbulonte hyrjen, shikoi majtas e djathtas, përderisa unë i llahtarisur e vëreja nga furriku.
– S’ka gjë shef, – i thoshte policit që rrinte një shkallë më poshtë. E tërhoqi kapakun e kulmit dhe iku. Nuk e di nga erdhën, sepse edhe hyrjen e pallatit e kontrolloja me kujdes. Jevgun nuk e pashë asnjëherë më parë. A do të ngjiteshin sërish në çati, apo do të më linin në botën time vetmitare? Vazhdoja lojën e miut e të maces.
Për habi, sot vërejta lëvizje të shtuara nëpër rrugica. Se nga dilnin njerëzit. M’u mbush mendja se qyteti ka mbetur me pak njerëz. Në fund të rrugicës nxorën krye një grup refugjatësh. Nuk e besoja guximin e tyre: ditë më diell të lëshoheshin rrugicave të qytetit grupe të dëbuarish? I numërova, ishin dymbëdhjetë veta: tre burra e katër gra, me pesë kalamaj moshash të ndryshme. Ecnin të shkalafitur. Ku shkonin? Mbase ecën gjatë nëpër rrugicat e kryeqytetit, sepse mezi i tërhiqnin këmbët. Mbase zbritën nga malet? Ditëve të fundit grupe refugjatësh iknin nga katundet ku shpërthente lufta. Dhe binin në gojë të ujkut.