SHKRUAN: FAHRI XHARRA
Një zakon morbid i serbëve, kur prindi ( babai ) i mbushte 60 vjet, i biri i tij e merrte me veti dhe dërgonte në vend të caktuar, zakonisht afër një prrockeje dhe vriste atë ose me sakicë ose me “tokmak” – kështu shkruan DRAŽEN GUDIĆ , në vitin 2017.
Sa çudi nga ne, askush nuk na ka folur për këtë mizori antinjerzore të serbëve, bile as në kohën e turkut. Nga zakonet e tyre të flliqura ishte edhe ky, që naten e martesës babai e vërtetonte i pari nëse nusja e djalit ishte e pa prekur.
Duke filluar më herët se nga Kongresi i Berlinit, kur ky popull nuk kishte as shkrim e as lexim, arriti të na zhbënë nga tokat tona dhe të rritet në dëm të territorit dardan dhe të mbërrinë aty ku është edhe sot. Këta, të quajtur njerëz nuk knaqen ende, dhe po e kërkojnë edhe Kosovën ta ndajnë përgjysmë.
Që nga Garashanini, Jovan Cvijiqi etj, këta kanë shkruar me mijëra libra, broshura dhe pamflete, të cilat të shtypura në gjuhët e Europës dhe janë shpërndar po ashtu në Europë. Europa, jo që na njihte aq mirë dhe iu besonin “librave” të tyre, ligjeratave të tyre nëpër qendrat kryesore të kontinentit duke “dokumentuar” keq e më keq për ne.
Ishim “popull i egër që jeton vetëm maleve, dhe se iu zaptuam tokat e “ tyre “. “ ishim “ si arushat e shpellava ku nuk dijshim se ku i kemi varret e të parëve tanë. I pari që ka folur diçka me peshë ishte At Gjergj Fishta në Konferencën e Paqes në Paris. Turqia dhe Rusia kishin angazhuar njerëzit më të mençur për të folur sa më keq për ne, të bindin Perëndimin që ne jemi një mbetje turke, të sjelluar nga ata, popull pa traditë, pa histori, pa qytetërim, që nuk meritojmë të kemi shtet – tjesht, popull që vetëm bishtin e kemi mangut.
Në literaturën e sotme, të cilën serbët nuk e fshehin ekziston edhe fjala e tyre popullore ‘zreo za sekirče’ ( i pjekur për sopatë ), fjalë e cila ka mbetur si rikujtues për kohërat kur serbët e zvoglonin familjen e tyre në mënyren më jonjerzore e shtazarake, të quajtur – lapot. Sipas këtij senicidi “mitik” ( senicid – vrasja e plakut ), kur burri i mbushte 60 vjet, bëhej i tepërt dhe barrë për familjen, i mbetetj të birit ose ndonjë familjari (nëse ai nuk kishte djem) që ta dëgon në pyllë dhe me ritual ta mbyste duke i rënë në kokë me diçka të fortë ose me sopatë për ta mbytur, “Rituali” vrasës e donte që “plaku” të mbante një bukë pogaçe mbi kokë
Pogaça mbi kokë simbolizonte që ai nuk meriton më të han bukë, dhe me këte nuk e meriton as të jetojë se pse ishte barrë e madhe. Ky zakon i fëlliqur është praktikuar derin në fund të shekullit 19, i cili më vonë është ndaluar me ligj.
Antropologu Bojan Jovanović, autori i librit “’Tajna lapota’ ( E fshehta e lapotit ) tregon se ky ishte një zakon me konotaciaone psikologjike dhe në funkcion social (Prema riječima nekih antropologa, lapot nije ni običaj ni ritual koji se upražnjavao, već mit čije je prenošenje zapravo imalo za cilj zabranu ocoubojstva u ime sprečavanja kaosa, a zarad civiliziranog rješavanja generacijskog sukoba i opstanka kulture. ) Pra mundohej të lajnë m… me sh… për një veti që as shtazët nuk e kishin.
Në studimin e tij të vitit 1999 , mundohet të tregon se si në një rast, nipi e paske fshehur gjyshin, dhe pastaj ky zakon i “prapambetur“ qenka ndaluar me ligj në fund të shek.19.
Shumë më heret se viti 1918, Tihomir Đorđević në librin e tij “ Jeta e jonë popullore e ka përshkruar saktësesht arsyen dhe metoden e vrasjes së plakut 60 vjeçar.
Edhe në librin “’Narodna predanja o ubijanju starih ljudi’ e 1929 libri i shkencëtarit të madh serb Vojislav Radovanović, lapoti përshkruhet si akt i një rituali publik.
Tregimi që ngrinë gjakun është me titullin “ Ja si e kam mbytur babain tim duke respektuar zakonin serb “ , shkruar para disa vitesh nga Mihailo Medenica. ( Përshkrimi i tij është tmerrues, prandaj nuk e përktheva fxh). (Evo kako sam ubio svog oca zbog starog srpskog običaja! Autor: Mihailo Medenica / Nedeljnik
(Lapot je drevni srpski ritual javnog ubijanja starih i iznemoglih – preteča slešer filmova, samo sa pravim žrtvama. Da su imali kameru i snimali, zvalo bi se snaf. Tako napuni baba 80 godina, nema više vajde od nje, samo sedi i jede sira, ništa ne može da radi, izlapela, nervira ukućane. Onda ukućani postignu dogovor da je izmasakriraju i jednog dana joj kažu: ”Baba, idemo u varoš!” A u varoši se sjatili brđani sa kopačima, sekirama, satarama, kocima i toljagama. Ponesu i ukućani svako po nož, sekiricu, šilo, iglu za pletenje, ko ima martinke ponese martinke, ko nema – može i truperke, sukaljku i sve čime možeš dobro da opaučiš (da je postojala kompanija ACME, verovatno bi kupili specijalnu palicu za prebijanje baba). Kad stignu u varoš, posade babu na stolicu, izljube se s njom srpski triput, a onda udri, šutiraj, mazgaj, bodi, seci sekirom ruke noge, vrši liposukciju, deri kožu, krv pljušti na sve strane, i sve tako dok ne naprave od babe kašu. Onda svi odu kući srećni i zadovoljni, a naročito babini ukućani.
( Fotot janë nga filmi i Bata Paskaleviqit “ Lapot “)
Fahri Xharra,25.05.20
Referenca
Trebješanin, Zarko (18 May 2000). “Lapot: naučni mit ili stvarnost” (in Serbo-Croatian). NIN. Retrieved 2009-07-31.