TË PATUNDUN DERI NË FUND!

SHKRUAR NGA MUSTAFA MERLIKA KRUJA – BOTUAR TE GAZETA “LIRIA KOMBËTARE” MË 28 NËNTOR 1926

Kaluen 14 vjet qyshse kujtuem qi ândrra e jonë u bâ realitet. Ândrra e madhe, ândrra qi dominonte gjith’ekzistencën t’onë : Shqipnia! Por me i dhânë trup kësaj fantazíe qi na ndiqte kâmbë për kâmbë si nji hije e dytë, hijeja e shpirtit, kush kishte dhânë jetën, kush pasuninë, kush shëndetin, kush qetësinë, apo të gjitha njênën mbas tjetrës… secili nji flî, të vogël a të madhe, simbas nevojës së çâshtjes e kapacitetit të tij. Kujtuem se dita 28 Nânduer 1912 na kishte prue jo vetëm kënaqsinë supreme të kunorzimit të gjith’atyne flîve, por dhe sihariqin qi nuk do të kishte nevojë të sakrifikohej kush mâ aty e mbrapa për idealin e shênjtë qi na frymzonte. Ândërr mbi ândërr!…

Gëzimi i madh e i papritun qi na dhanë rasat na dehu aqë fort sa mos me na ramë ndër mênd historia e përlindjes së shumë popujve të tjerë si na e sidomos trashigimet e rrezikshme të mâ se katër shekujve dominatë të huej mbi kombin t’onë. Sikur t’i kishim mêndue këto, t’i kishim bâmë hesapet mâ të qarta me veten t’onë, nuk do t’a kishim, âsht e vërtetë, gjith’atê entusiasëm qi patëm atëherë ; por sigurisht nuk do të ndîejshim as gjith atê hidhnim kur realiteti, mbas pak kohë, nisi të na shfaqej lakuriq si një monstër me të tânë tmerrin e tij ! Nuk do të kishin dalë, për shêmbëll, prej gojës së nji plaku të thjeshtë nacjonalist këto fjalë dishprimi : “U bë Shqipëria që të pëlcasin shqipëtarët!” Fjalë plot kuptim për historjanin psikolog qi do t’i analizojë në kohën e vet.

Turqia humbi luftën me ballkanasit, humbi dhe vêndin. Nga viset e bjerra për tê ishte edhe Shqipnìa. Shqiptarët duelën para botës me flamurin e indipendencës në dorë tue u betue me zêmër se s’do t’a lëshojshin në tokë për së gjalli. Por cilët shqiptarë? Sa ishin ata? Vetëm nacjonalistët! Ajo pakicë idealistësh qi e kish ândrrue atê ditë si kulmin e lumnís së vet… Kurse mikrobët dhe ujqët qi n’errsinën e robnìs ishin ushqye me gjak të popullit t’onë shekuj me radhë, ata përgjojshin kohën e vet, çaset e dobsisë së nacjonalizmit qi desh dhe krijoi nji atdhe të lirë për popullin shqiptar, përgjojshin për me e mësye e me e mbytun këtê lirí qi porsa kishte arritë.

Mundësit e luftës ballkanike kundra Turqís do t’i shtroheshin verdiktit të Fuqivet të Mëdha dhe këto danë me njohtun indipendencën e Shqipnís. Pra për ne të mjerët, naivët e 1912-ës, s’kishte mbetun mâ asnji mur i pakapërxyeshëm ndërmjet nesh e idealit t’onë.

Po ç’gjau? Pa shkue shumë kohë u ndodhëm përpara aleancës së fuqivet të jashtme, qi e kishin pranue e njohtun Shqipnínë për shtet indipendent, me ujqët e mbrêndshëm për shkatrrimin e saj. A ka nevojë të merremi këtu me rolet e luejtuna në kurriz t’atdheut t’onë fatkeq nëpër personën e Fuad Toptanit të mallkuem? Janë ndodhí qi kanë lânë gjurma tepër të thella në shpirtin e ç’do shqiptari patriot për me u harrue kaqë shpejt. Nuk do të bâjmë fjalë as mbi të famshmin Arif Hiqmet, as për trumën e çmêndun me opiumin e fanatizmit në Shqipní të Mesme, as mbi republikën (!) e Mirditës. I kapërxejmë të gjitha këto e të tjera fakte historike shum’ a pak të rândësishme dhe arrijmë në faktet e idhta e të gjalla qi kemi paraŷsh sod:

Janë aktet e gjithë nji drame qi vazhdojnë kah 13 vjet e këndej në skenën shqiptare: lufta e nacjonalistavet për indipendencën e Shqipnís kundra aleancës së tradhtís së mbrêndshme me imperializmin e jashtëm. Luftë e ashpër qi na ka kushtue e do të na kushtojë gjak e mundim pa hesap. Dëshmorët qi do të napim mbas këndej në këtê fushë lufte mund t’a kalojnë edhe numrin e atyne qi kemi dhânë deri sod, në qoftë se nuk do të dijmë me ndjekun taktikën qi duhet. Shumëkush, i lodhun prej luftës së gjatë, i tmerruem prej gjith’asaj flîe të nacjonalizmit shqiptar qi i del parasŷsh si nji mynxyrë e pakundrueshme, ka fillue me pyetun:

– Ku dhe cili âsht fundi?…

Pyetje e pahijëshme! Kush i ka ngjeshun armët dhe ka hŷ nji herë në luftë për nji ideal duhet të ruejë deri në fund të paprekun gjithë besimin e vet për triumfin e atij ideali. Këtê besim duhet t’a kemi deri në shkallë të fanatizmit dhe ç’do dyshim t’a quejmë nji sakrilegjë. Përndryshe, dobsimi i këtij besimi mund t’arrijë deri në demoralizim dhe në kapitullim. Kurse nji ushtari qi kapitullon në shesh t’idealizmit atë çast i vdes krejt e shkuemja e tij, edhe në qoftë heroizëm fund e krye.

Larg pra çdo dyshimi! Le të besojmë me të tânë forcën e shpirtit t’onë se fundi i luftës qi po vazhdojmë në nji front kah 13 vjet, âsht triumfi. Mund të jetë i afërt apo i largët. Por âsht i sigurtë. A pak beteja kemi fitue deri sod? A pak i fortë qe Esadi mbrênda e jashta? Tufan i vogël qe ay i Haxhi Qamilit me shokë? Po mrekullin e Vlonës? E trazimet e kufîjvet të Veriut e tjera ngatrresa e vështirsi si këto?

Nuk janë të gjitha beteja qi në fund të fundit kanë mbarue me triumfin e nacjonalizmit?

S’ka asnji arsye tue dyshue sadopak, edhe për fitimin e betejës kundër Ahmet Zogut. Në këtê mes, por, nji tjetër çâshtje duhet të na preokupojë. A duem qi kjo të jetë beteja decizive e cila t’i apë fund luftës nji herë e mirë? Ase pa shumë optimizëm, a pak së paku me iu sigurue popullit edhe vetes nji pushim të gjatë sa të shërohen plagët mâ të rrezikshme qi janë hapun? Qi duem, të gjithë pa asnji përjashtim, s’ka fjalë. Por, a do të dijmë vallë? Këtu âsht nyja gordjane.

Na kemi dy palë anmiq : imperialistët e shtetevet fqinje dhe tradhtorët e vêndit t’onë. Të parët nuk do të gëzojshin kurrë me i shtye popujt e vet në nji luftë të haptë kundra nesh. Ekuilibri ndërkombtar, interesat e kundërta ndërmjet shteteve, shoqnia e kombevet, friga e zgjânimit të luftës me konsekuenca qi s’mund të parashihen, mënera e shêmbllës ruse, të gjitha këto i ndalojnë nga nji hapë e tillë.

Taktika e tyne pra âsht e do të jetë gjithnji ajo qi ka qênë deri sod: me ble tradhtorët t’anë e me dorë të tyne me krijue ngatrresa, trazime, turbullime e lufta civile ; me na shkreditue kështu përpara opinionit të botës me na lodhun përmbrênda derisa t’i ulim qafën nji tirani të shitun qi t’a sundojë Shqipnín për hesap të tyne, edhe në qoftë se me këtê mënyrë nuk arrijnë në nji rezultat mâ direkt.

E ç’duhet të bâjmë na atëherë? Derisa popujt mâ të fortë – e mjerisht të gjithë janë mâ të fuqishëm se na – mos të jenë lodhun e mërzitun prej imperializmit të nji pakice njerzish qi spekulojnë mbi kurriz të tyne, për me i vûe në vêndin qi meritojnë, na s’kemi si shpëtojmë veçse tue eliminue atê element qi u shërben si vegël të huejve për dâm të vêndit të vet. Kështu do të kemi fitue luftën a pak së paku do t’a kemi sigurue fitimin definitiv të saj mâ me pak mundime, mâ me pak sakrifice. Aty e mbrapa për Shqipnin do të fillonte një tjetër periudhë, periudha konstruktive. Përndryshe do të kemi fitue vetëm nji betejë si ato të kaluemet dhe qysh’ atê minutë lypset të përgatitemi për tjera.

Prandej unë po u them shokvet nacjonalistë : të patundun, deri në fund!