SHKRUAN: Dimitar Bechev
Për gati dy dekada presidenti rus Vladimir Putin ka qenë në një mision për ta bërë Rusinë të madhe sërish. Putin, në mendimet e tij pretendon rikthimin ë Bashkimit sovjetik, duke e cilësuar këtë si një të drejtë legjitime të Rusisë.
Por në këtë plan të madh për të rikthyer Rusinë e madhe, një rol shumë të veçantë luan edhe Kosova e vogël. Putin e ka cilësuar ndërhyrjen ushtarake të NATO-së në vitin 1999 në Kosovë dhe shpalljen e njëanshme të pavarësisë në vitin 2008-të, si një fyerje të madhe që i është bërë fuqisë ruse. Pikërisht për këtë arsye, Putin ka përdorur planin B, duke futur në lojë Serbinë.
Gjatë viteve të fundit Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian duket se nuk kanë arritur të sjellin një zgjidhje të qëndrueshme ndaj mosmarrëveshjes Serbi-Kosovë, prandaj Rusia ka lëvizur gurët e saj dhe është pozicionuar në krahë të Beogradit në përpjekjen për të marrë rolin e një ndërmjetësi.
Pikërisht kjo ishte dhe një nga arsyet që presidenti Putin takoi presidentin e Kosovës Hashim Thaçi, gjatë Forumit të Paqes në Paris, ku dy liderët komunikuan me njëri-tjetrin në gjermanisht, pasi të dy e flasin mjaft mirë.
Ishte vetë Thaçi, i cili pas takimit theksoi se Rusia është përkrahëse e një marrëveshjeje politike midis Kosovës dhe Serbisë për të zgjidhur mosmarrëveshjen e gjatë mes tyre.
Presidenti rus duket se i është bashkuar administratës Trump dhe zyrtarëve të lartë të BE si Komisioneri i Lartë për Politikë të Jashtme dhe Siguri, Federica Mogherini, duke mbështetur një propozim për shkëmbimin e tokës, mes Kosovës dhe Serbisë, të propozuar nga Thaçi-Vuçiç në muajin Gusht.
Ideja është të ndajë Kosovën – ose të “rregullojë kufijtë”, siç thotë Thaçi – me Serbinë duke marrë zona në veri në këmbim të njohjes së pavarësisë së saj dhe potencialisht duke hequr dorë nga disa komuna me shumicë shqiptare.
Marrëveshja do të pastronte mosmarrëveshjen e kufirit, pengesën më serioze përgjatë rrugës së Serbisë drejt pranimit në BE brenda vitit 2020. Duke mbështetur këtë plan të propozuar, Putini duket se është bërë një kampion i pamundur i zgjerimit të BE.
Megjithatë, edhe me mbështetjen e tij, marrëveshja nuk mund të ndodhë, pasi dy palët nuk arritën të arrijnë një marrëveshje gjatë muajve të fundit. Në fillim të shtatorit, Thaçi dhe Vuçiç u ftuan për një takim në Bruksel, ku ata duhej të diskutonin “rregullimet kufitare”.
Bidedimet të cilat duket se po ecnin mbarë u shkatërruan në fillim të muajit shtator, pasi qeveria kosovare vendosi që të taksonte me 10 për qind të gjitha produktet që hynin nga Serbia dhe Bosnja, e cila ende nuk e ka njohur Pavarësinë e Kosovës.
Prishtina ngriti detyrimet doganore për shkak të ankesave që Beogradi po intensifikon përpjekjet për të bindur vendet anembanë botës për të tërhequr njohjen e pavarësisë së Kosovës.
Lufta tregtare e afërt është vetëm pika e fundit e grindjes në lidhjet gjithnjë e më të tensionuara midis Kosovës dhe Serbisë. Në fund të shtatorit, Vuçiç bëri një vizitë të diskutueshme në një rajon me shumicë serbe në veri të Kosovës, në të cilën Prishtina u përgjigj duke dërguar forcat speciale atje.
Pastaj, në mes të tetorit, duke u mbështetur në forcat e huaja për siguri gjatë dy dekadave të fundit, Kosova vendosi të ngrinte një ushtri kombëtare, duke sfiduar protestat nga pakica serbe.
Qeveria e Kosovës gjithashtu vonoi zbatimin e një dispozite kryesore të Marrëveshjes së Brukselit të ndërmjetësuar nga BE, e cila ka për qëllim të hapë rrugën për krijimin e një Asociacioni të Komunave Serbe në territorin e saj. Ky entitet supozohet të përfaqësojë interesat e pakicës serbe në vend.
Thaçi po ashtu është përballur me kritika në rritje në shtëpi nga kryeministri Ramush Haradinaj dhe opozita Vetëvendosje, të cilët kanë hedhur poshtë planet e ndarjes ose madje edhe këmbimet territoriale që ai kishte paraqitur. Duke u ndier nën presion politik, presidenti kosovar ka vënë në dukje kredencialet e tij patriotike dhe shkëputjen me qeverinë serbe.
Ndërsa Serbia dhe Kosova e tejkalojnë njëra-tjetrën, shanset që ata të prodhojnë një pazar të madh po bëhen më të hollë gjatë ditës. Pra, ku ndodh kjo kthesë e ngjarjeve nga lojtarët e mëdhenj?
BE është sigurisht humbësi më i madh nga bllokimi i tanishëm. Bisedimet e normalizimit, që po zhvillohen që nga viti 2013, janë në bllokim. Mogherini, e etur për të përfunduar mandatin e saj si përfaqësuese e lartë në vitin e ardhshëm me një zbulim diplomatik, mezi është e kënaqur me moskokëçarjen e Vuçiç dhe Thaçit.
Lufta tregtare e Serbisë dhe Kosovës është një goditje ndaj përpjekjeve të gjata të Brukselit për të nxitur bashkëpunimin ekonomik në ish Jugosllavi. BE e sheh qartë se është e vështirë që të dy palët të ulin tensionet dhe të zbatojnë angazhimet që ato kanë marrë.
Mrekullia e anëtarësimit në BE, e cila supozohet të jetë pasuria më e fuqishme e bashkimit, nuk është aq e efektshme sa edhe në të kaluarën, duke tërhequr Beogradin dhe Prishtinën në tryezën e negociatave. Kosova është duke mbetur shumë prapa pjesës tjetër të rajonit në procesin e negociatave dhe qytetarët e saj ende duhet të aplikojnë për viza në mënyrë që të udhëtojnë në BE.