Akademik Gazmend Zajmi, intelektual dhe atdhetar i spikatur

Shkruar nga Prof. Emin Riza  

Dimensioni kohë, kur është në bashkëpërqasje me jetën njerëzore, fiton një kuptim më të prekshëm, si tërësi e veprës së realizuar dhe jo si vetrrjedhë e pandalshme, në të cilën zhvillohen pakthyeshmërisht dukuritë.  

Prof.Gazmend Zajmi e sfidoi kohën me jetën e dendur si veprimtar poliedrik. Vepra e tij shumëplanëshe në atë sferë, të cilën do ta cilësonim pamëdyshje humanizëm, në kuptimin primar të saj si binjake e kulturës, nuk mund të përqaset as për së largu me jetëgjatësine e tij, tragjikisht të shkurtër. Prof.Gazmend Zajmi u përfshi plotësisht në jetën e bashkëkombasve të tij, i barabartë me ta në të ndjerit e gjendjes dhe pasojave që vinin prej saj, ndërsa gjithmonë i radhës së parë në përpjekjet për përballimin e realitetit. Më tej në gjetjen e mjeteve adekuate demokratike për zgjidhje në përputhje me të drejtat e shenjta njerëzore, pjesërisht të sanksionuara edhe në akte ndërkombëtare.

Prof.Gazmend Zajmi, u burrërua dhe u lartësua shpejt si intelektual, sepse ai jetoi intensivisht dhe njëherazi thellësisht shekullore të popullit të tij. Kosova ishte për Gazmendin sinonimi i jetës së tij. Si njeri lartësisht i kulturuar, pra kundërshtar i natyrshëm i dhunës dhe padrejtësisë së çdo formë e përmase, ai u lidh me tokën e të parëve shpirtërisht e racionalisht, duke e shprehur këtë me përballjen dinjitoze të së tashmes dhe përpjekjeve të prekshme për të projektuar të ardhmen Kosova, vendi i jetës së rrezikuar me dhunim, terror e përgjakim për të arritur braktisjen e saj, bëri të vetën pikërisht të kundërtën e vargut tragjik të Dantes, duke e ndryshuar atë në:”Ju që largoheni leni çdo shpresë”.

Përpekjet sa sistematike, aq edhe kohëgjata të njërit prej shovinizmave më të paskrupullt të shekujve, atij serb, kanë pasur dallgëzimet e tyre. Prof.Gazmend Zajmi, tashmë i pjekur, përballi me forcën e intelektualit atdhetar, shpërthimin arrogant të shovinizmit të kuq, i cili që prej 1989, asgjë mangut synoi çbërjen e Kosovës, sepse pa shqiptarët Kosova nuk është Kosovë. Vjen kështu në konsideratë vizioni i qartë e thellësisht qytetar i Gazmendit tonë, i cili kurrë nuk ndau njeriun e dijes, nga njeriu i detyrës ndaj atdheut. Potencialisht përpara mundesish të gjëra për karrierë në disa fusha, ai zgjodhi se bashkë me bijtë e tjerë të Kosovës, rrugën e nderit, mes vështirësish e mundimesh të shumëllojta, duke u kompensuar pasurisht me mirënjohjen e atij populli që për brezni të shumta i qëndroi besnik tokës mëmë.

Dijet e gjera të Gazmendit jurist e më ngushtë politolog, tashmë ishin armë e sigurt për mbështetjen e qëndresës së pashembullt të një populli që vlerëson si më të çmuarën lirinë. Ai, është bashkautor i apelit të mirënjohur të 215 intelektualëve të Kosovës të vitit 1989, në mbrojtje të mëvetësisë së Kosovës. Gjendja e rëndë kërkonte përgjigje adekuate në përputhje me vokacionin e spikatur europeist, pra demokratik të popullit të Kosovës. Si një nga udhëheqësit e bartësve të këtyre aspiratave fisnike, sepse tejet njerëzore, Prof.Gazmend Zajmi, harton Deklaratën Kushtetuese për pavarësinë e Kosovës. Ky dokument historik, thelbin e tij racional, në përputhje të plotë me gjendjen e krijuar në ish Jugosllavi dhe të drejtën ndërkombëtare nëpërmjet mendjes lartësisht kompetente të Gazmendit, mori vlerën e plotë të aktit juridik. Me miratimin e tij nga Kuvendi i Kosovës në rrethana demokratike, i shtoi një dimension të ri kësaj ngjarje madhore, atë të përkushtimit deri në vetmohim, nga ana e përfaqësuesve të popullit të Kosovës. Banorët e stërlashtë të trojeve të veta kompaktësuan, “rreth idesë bosht për një Kosovë shtet”, siç shprehej Gazmendi, me frazën e tij barazisht lakonike e të saktë. Rruga vazhdoi më tej me pjesëmarrjen aktive në hartimin e Kushtetutës së Republikës së Kosovës, shpallur me 7 shtator 1990. Pranë dhe pse jo në ballet e problemeve të Kosovës, ai dha ndihmesë të dukshme në referendumin për pavarësinë e Kosovës, mbajtur në shtator të vitit 1991.

Prof.Gazmend Zajmi nuk qe vetëm erudit kabineti, por edhe veprimtar përherë i pranishëm në ngjarjet e rëndësishme, aq të dendura e plot tensione të Kosovës hallemadhe. Ai deri në frymën e fundit qe pranë çështjes vitale të kombit me tërë potencialin e tij, duke i vënë përpara dhunës së koracuar me çnjerëzinë e skajme, forcën e pathyeshme të idesë fisnike, e cila kur përthithet kapilarisht është gjithmonë ngadhnjyese.

Prof.Gazmend Zajmi, dijet e thella profesionale dhe kulturën e gjerë, pati rastin dhe meritën t’i përhapë mjeshtërisht dhe bujarisht te studentët e etur për dije të Universitetit të Prishtinës, që prej themelimit të tij në të cilën ai qe vijueshëm profesor në Fakultetin Juridik. Veprimtaria e dendur pedagogjike i krijoi mundësinë e lakmuar për t’u gjetur pranë rinisë kosovare me misionin për t’i mësuar asaj nëpërmjet kodeve disi të ftohta e të mjegullta të jurisprudencës, thelbin e tyre si mjete për mbrojtjen e dinjitetit njerëzor e më gjerë lirisë, dashuruar me vibracione pasionante nga auditoret e mbushur plot. Fara e mbjellë nga pedagogu Zajmi për një kohë rektor, ka dhënë dhe më tej do të japë frutet e saja, sepse ajo qe një fare e shëndoshë e hedhur në një tokë të shëndoshë. Ja i dyti kontribut rilevant i Gazmend Zajmit në të tashmen dhe të ardhmen e Kosovës.

Vimë kështu natyrshëm te Akademiku Gazmend Zajmi, anëtar i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës, që prej themelimit dhe Kryetar i saj, që prej vitit 1993, e deri në vdekje. Fusha e shkencës, vijueshëm e ndërthurur me veprimtarinë atdhetare e pedagogjike, është po aq pjellore dhe gjurmëlënëse sa dhe dy të parat. Studiuesi Gazmend Zajmi, hyri shpejt e bujshëm në jetën shkencore e më tej, me kulturën e gjerë, rreptësinë e studiuesit profesionist, frazën lakonike e plot ide, si dhe qartësinë shembullore si pasqyruese e objektivitetit të analistit të thellë. Lehtësia për të depërtuar në tema të vështira, forca e analizës dhe deduksionet racionale, e bëjnë prozën shkencore të akademik Gazmend Zajmit lehtësisht të dallueshme. Ai arriti shumë shpejt të formojë personalitetin e tij shkencor, tipar i mendjeve të mprehta inovative, të cilat dinë të orientohen siç duhet e të përgjithësojnë të qënësishmen, në përputhje me synimin e arritjes te e vërteta shkencore.

Anëtar i Akademisë Europiane të Shkencave dhe Arteve të Salcburgut në Austri, ai me veprën e tij dha një ndihmesë parësore në fushën e shkencave juridike, lidhur me mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve që jetojnë në trojet e veta në Kosovë. Edhe vepra e fundit e tij lidhet pikërisht me këto çështje, duke synuar kryesisht të sensibilizojë opinionin europian e më gjerë, mbi realitetin e Kosovës, akuzë për padrejtësitë e së kaluarës, kur kufijtë vendoseshin mbi tryezë diplomatike, akuzë ndaj pamjaftueshmërisë së përpjekjeve të Europës së qytetëruar, e cila duhet të pranojë se nuk mund të krijojë oaze mirëqënie, të emërtuara vende të zhvilluara, pa kontribuar për zgjidhjen e problemeve, të cilat vetë Europa i krijoi në vende të tjera.

Ashtu si përgjithesisht mendjet poliedrike e të tensionuara, sepse të lidhura me probleme të mëdha e të vështira, edhe Gazmendi i kulturuar kërkoi dhe gjeti rrugë për të angazhuar frutshëm intelektin e tij në veprimtari alternative, siç qe muzika, e më saktë kompozimi në gjininë e këngës. Ai e donte në mënyrë pasionante jetën, të cilën ia vështirësoi realiteti i rënduar dhe ia këputi mizorisht ajo forcë e paapelueshme e cila lind dhe jetën.

Nuk mund të lë mënjanë Gazmendin njeri, për të cilën, disi në stilin e tij do ta karakterizoja modest, por gjithësesi i vetdijshëm për potencialin e tij intelektual, rreptësisht racional e të saktë, tolerant e të gatshëm për të qënë i kuptueshëm përmes diskutimit erudit me humor të kulturuar dhe gjithmonë model i seriozitetit në pengëtimin (angazhimin) tërësor për përballimin e çdo situate. Jashtë çdo dyshimi ai ishte në nivelet më të larta të luajalitetit e sinqeritetit, si cilësi inherente të çdo intelektuali të vërtetë, militant si ai.

Jam takuar me të dy herë. Në Tiranë në prill të vitit 1993 me rastin e simpoziumit “Çështja e Kosovës dhe e shqiptarëve në ish Jugosllavi” dhe në Shkup, në vitin 1995 disa muaj para se të ndërronte jetë në takimin e përfaqësuesve të dy Akademive shqiptare. Gazmendi më pushtoi menjëherë me dlirtësinë, lehtësinë në trajtimin e temave të vështira, shqipen e kultivuar si rrallë njohës të saj, taktin e lindur si dhe prakticizmin veprues dhe pse jo me buzëqeshjen e tij vërtet të kursyer, por aq të natyrshëm e optimiste.

Inteligjenca dhe kombi shqiptar me Prof. Gazmend Zajmin humbi kontribute të sigurta, të cilat priteshin të vinin në rritje cilësore e shumim numerik, nëse vdekja nuk do të kish ndërprerë dhunshëm atë jetë aq intensive e plot përfundime, e cila e jetuar në mënyrë dinjitoze e përfshiu atë natyrshëm në plejadën e shqiptarëve të shquar.